Ara-kazanç (carry trade) düşük faizli bir piyasadan borç alıp yüksek getirili bir piyasaya borç vermektir. Ara-kazanç korumasız, yani bir vadeli işlem sözleşmesi ile zarardan kaçınmanın sağlanmadığı faiz arbitrajıdır (uncovered interest rate arbitrage); başka bir deyişle borç işleminden doğabilecek kayıp için önlem alınmaksızın ucuza borçlanıp yüksek getiriyle borç verilmesidir. Ara-kazanç mekanizması şu şekilde çalışır: · Yabancı bir ülkede bankadan bir miktar, diyelim ki % 10 faizle 100 milyon dolar, borç alınır. · Bu miktar para cari kurdan TL’ye çevrilir. 1 Dolar = 32.00 TL ise 3,2 milyar TL alınır ve bir bankaya diyelim ki % 65 faizle mevduat olarak yatırılır. · Vade sonunda bu yatırımın değeri (3.200.000.000*1,65) = 5.280.000.000 TL’ye ulaşacaktır. Yabancı yatırımcı vade sonunda alacağı bu parayı o günkü kurdan dolara çevirecek ve dönüp borcunun anaparasını ve faizini (100.000.000*(1,1) =110.000.000$) ödeyecektir. · İşlemin kârı ise faiz farkı ve kur tarafından belirlenecektir. · Eğer kur 5.280.000.000/110.000.000 = 48 TL olursa yabancı bu işten başa baş çıkacaktır. Yok eğer kur 48 TL altında kalırsa, diyelim ki 40 TL olursa, yabancı TL’sini dolara çevirecek, alacağını 132.000.000 dolar olarak alıp gidecektir. Bunun 110.000.000 doları ile borcunu kapatacak, kalan 22.000.000 doları kâr yazacaktır. Kur daha düşük olursa kâr daha da artacaktır. · Eğer kur 48 TL’nin üstüne çıkarsa, diyelim ki 50 dolar olursa, bu durumda 105.600.000 dolar alacak ve 4.500.000 dolar zarar edecektir. Özetle bu gibi durumlarda yabancı yatırımcı bir ülkeye girerken kurun yüksek olmasını, çıkarken de kurun düşük olmasını (yerli paranın değerlenmesini) ister. Bu türden bir yapıda sürekli kısa vadeli sermaye girişi yerli parayı değerli tutacaktır. Dolayısıyla da işlemi yapanlara sürekli kazanç sağlayacaktır. Bu modelin sürdürülebilirliği birinci olarak yabancıların söz konusu ülkeye ilişkin risk iştahlarının devamına, ikinci olarak da ülkenin dış ticaret dengesine bağlıdır. Çünkü sürekli olarak kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilen dış ticaret açıkları bir noktada sürdürülebilir olmaktan çıkar. Ara-kazanç ile bir ülkeye giren sermaye (veya kısa vadeli yabancı sermaye) son derece hareketlidir. Gelirken yerli parayı değerlendirip ithalatı ucuzlatırken, çıktığı dönemde de (hele toptan çıkışlarda) ekonomiyi ödemeler dengesi kriziyle yüz yüze bırakır. İktisat ve Maliye, 1983. |