Kamu ihale mevzuatında doğrudan temin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22. Maddesinde[1] belirtilen hallerde kamu kuruluşlarının ihtiyaçlarının, idare tarafından davet edilen kişilerle teknik şartların ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği usulü ifade etmektedir. İşin doğası gereği ihtiyacın tek bir kişiden karşılanmasının kaçınılmaz olduğu durumlar ile özellikle idarelerin belirli bir tutara kadar olan kâğıt, kırtasiye, bakım onarım vb. küçük çaplı günlük ihtiyaçlarını basit ve hızlı bir biçimde karşılaması için getirilen doğrudan temin usulü, 4734 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihteki ilk halinde uygulanabilecek ihale usulleri arasında sayılmış olsa da esas itibarıyla bir ihale usulü olmadığı gerekçesiyle kısa bir süre sonra kanun koyucu tarafından kanunda yapılan değişiklikle ihale usulleri arasından çıkartılmış ve bir satın alma yöntemi olarak yeniden düzenlenmiştir.

Nitelikleri gereği doğrudan temin yöntemiyle yapılan alımlarda ilan yapma, teminat alma, ihale komisyonu kurma ve ihalelere katılım ve yeterlik kurallarını arama gibi diğer ihale usullerinde uyulması gereken zorunluluklar bulunmadığı gibi bir ihale usulü olmadığı için bu yolla yapılan alımlar dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yollarına da konu olmamaktadır.

Kamu İhale Kurumu tarafından her yıl yayımlanan istatistiklere[2] bakıldığında doğrudan temin yöntemiyle yapılan alımların, Elektronik Kamu Alımları Platformu üzerinden gerçekleştirilen toplam kamu alımları tutarı içinde 2022 yılı için % 5,52, 2023 yılı için ise % 5,37’lik bir orana sahip olduğu, bu alım yöntemiyle yapılan kamu alımlarının 2022 yılı için % 59,88’inin, 2023 yılı için ise 61,73’ünün "belirli parasal limitleri aşmayan alımlar”[3] kapsamında gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu noktada, ihtiyacın temin edilmesinde doğrudan temin yönteminin kullanılabilmesi adına söz konusu parasal limitleri aşmayacak şekilde işin kısımlara/parçalara bölünmemesi gerektiği hususu unutulmamalıdır.

Uluslararası uygulamalar açısından bir karşılaştırma yapılması durumunda ise kamu ihale mevzuatında doğrudan temin yönteminin kullanılabileceği ihtiyaç ile ilgili kişinin özel hakka sahip olması veya ihtiyacın sadece tek kişi tarafından karşılanabilmesi gibi bazı benzer hallerde[4] ilansız pazarlık usulünün kullanılabildiği görülmektedir.[5]

[¨] Maliye, 2011.

[1] Mevzuat Bilgi Sistemi (2021) Kamu İhale Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4734&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, [Erişim Tarihi: Mart 2024].

[2] Kamu İhale Kurumu (2023) Kamu Alımları İzleme Raporu -2022, https://dosyalar.kik.gov.tr/genel/Raporlar/2022_yil_sonu_kamu_alimlari_izleme_raporu.pdf, [Erişim Tarihi: Mart 2024] ve Kamu İhale Kurumu (2024) Kamu Alımları İzleme Raporu -2023

https://dosyalar.kik.gov.tr/genel/Raporlar/2023_yil_sonu_kamu_alimlari_izleme_raporu.pdf, [Erişim Tarihi: Mart 2024].

[3] 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi.

[4] 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri.

[5] EUR-Lex (2014) Directıve 2014/24/EU of The European Parliament (2014/24/AB sayılı Klasik Kamu Alımları Direktifi)

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014L0024, [Erişim Tarihi: Mart 2024].